Bonjour à tous !

Nie można prościej tego powiedzieć ? Czemu tutaj nieokreślony rodzajnik ma być ? Dlaczego tu się czyta “s” w tym “tous”, a tu się nie czyta ?? Oto przedstawiam Wam 3 najczęstsze pytania z jakimi spotykam się podczas prowadzenia zajęć ! A w dzisiejszym poście odpowiem na to trzecie 🙂

Czemu zdecydowałam się akurat na taki temat ? Z przynajmniej 3 powodów. Po pierwsze zapytało mnie o to w ostatnim czasie kilka osób, więc chciałabym ten temat wyjaśnić, po drugie jest to temat, który wpisuje się idealnie w nostalgiczny klimat listopadowy, zarówno dlatego, iż słówko TOUS wchodzi w skład TOUSSAINT (Wszystkich Świętych), jak i dlatego, że ten wpis to tak naprawdę odświeżona wersja posta, który powstał na moim blogu w 2013 roku, więc ja odczuwam teraz nostalgię i wzruszenie.

Ale już przechodząc tak naprawdę i na poważnie (bo będzie poważnie, bo będzie trzeba trochę ogarnąć gramatykę) do sedna problemu, to pozwolicie, iż na wstępie użyję typowego zdania, które lubi pojawiać się w książkach tłumaczących francuską gramatykę: “[tutaj wstaw jakieś zagadnienie gramatyczne] jest zjawiskiem bardzo skomplikowanym i zależy od wielu czynników”.

Wiemy już zatem, że będę mówiła o czymś skomplikowanym i o czymś co generalnie tłumaczymy jako “wszyscy”, czyli o słówku TOUS. Czemu natomiast czasem czytamy go jako [tus] a czasem jako [tu] ? Już odpowiadam !

Jak to w języku francuskim bywa, chodzi o pewien niuans, ale tym razem gramatyczny. Wszystko zależy tak naprawdę od funkcji, jaką spełnia nasze “tous” w zdaniu. Jeśli jest:

Zaimkiem rzeczownym nieokreślonym (le pronom indéfini) to odnosi się do rzeczownika, który pojawił się już w kontekście i posiada następujące formy:

Tous, Toutes – tylko w liczbie mnogiej = “wszyscy”

Les enseignantes de cette école? Toutes sont très sympathiques.– Nuczycielki tej szkoły? Wszystkie są sympatyczne. (zastąpiliśmy Les enseignantes zaimkiem toutes)

Nous avons tous [TUS] des défauts. – Wszyscy mamy wady.  (nous = my; my wszyscy = tous)

Tout – zaimek nijaki (pronom neutre) = “wszystko”

On peut s’habituer à tout. -Można się do wszystkiego przyzwyczaić.

*Tout le monde = “wszyscy ludzie” = wszyscy
Tout le monde était là.– Wszyscy tam byli.

Natomiast jeżeli jest…

Zaimkiem przymiotnym nieokreślonym (Adjectif indéfini)- uzgadnia się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnosi. Jego konstrukcje są następujące :

Tout (r.męski), Toute (r. żeński) = “cały” (synonim: entier)

Toute la famille a assisté au mariage de Nicolas et Pauline.- Cała rodzina była obecna na ślubie Pawła i Weroniki.

Tous, Toutes = “wszyscy”, “każdy”: (chaque) -> ta konstrukcja służy do wyrażania zwyczaju lub częstotliwości;

Ma grand-mère lit les livres tous [TU] les jours. – Moja babcia każdego dnia czyta gazety.

Tout + rzeczownik bez określnika=”każdy” (chaque), “jakikolwiek” (n’importe quel)

Tout travail mérite salaire.– Każda praca zasługuje na zapłatę.

Podsumowując…

Słówko TOUS występuje przede wszystkim pod dwoma postaciami:

• zaimka rzeczownego nieokreślonego, którego zazwyczaj tłumaczymy jako “wszyscy”, “wszystko”, “wszystkie”; w przypadku tego użycia “tous” czytamy jako [tus]; Warto dodać, iż wymawianie “s” na końcu wyrazu w języku francuskim jest wyjątkiem, ponieważ według zasad wymowy końcowe “s” jest niewymawiane.
• zaimka przymiotnego nieokreślonego, którego zazwyczaj tłumaczymy jako “każdy” ale również “cały”, “cała”; w przypadku tego użycia  “tous” czytamy jako [tu].
• Słówko “tout”, czytamy jako [TU], rodzaj żeński natomiast – “toute” – jako [TUT]; Wynika to z zasad wymowy.

Jak przeczytacie zatem tytuł tego posta ? 😀 Która wersja, z “s” czy bez “s”, będzie poprawna ?

Przykłady  & inspiracje:

Repetytorium gramatyczne z języka francuskiego. Magdalena Supryn-Klepcarz

W poszukiwaniu (straconego) czasu

Dawno temu w Internecie natrafiłam, na niezbyt błyskotliwą myśl, napisaną na mało atrakcyjnym obrazku i brzmiała ona mniej więcej tak: Je pense à toi tout le temps même quand j’ai pas le temps. Mówię o niej nie dlatego, ponieważ chciałabym abym mój blog był zbiorem przeciętnych cytatów, ale dlatego, że opisuje ona dokładnie to co chciałabym Wam dzisiaj powiedzieć! Myślę o Was przez cały czas nawet kiedy nie mam czasu ! Ta bardziej wrażliwa grupa czytelników pewnie ma teraz łzy w oczach, ta bardziej sceptyczna pewnie mi nie wierzy. Tak czy inaczej, pojawiam się tutaj dzisiaj, aby przypomnieć Wam o moim istnieniu i powiedzieć o moim największym problemie ostatnich miesięcy.

Bardzo ubolewam nad tym, że nie udało mi się dotrzymać słowa i spotykać się z Wami regularnie na blogu. Uwierzcie mi – chciałabym pisać z taką częstotliwością, jak robiłam to w 2013 czy 2014 roku. Głównym powodem, dla którego moja obecność na blogu jest tak znikoma, jest oczywiście brak czasu. Brzmi banalnie, ale jest to najszczersza prawda. Obecnie łączę studia dzienne z pracą w szkole językowej, domyślacie się zatem, że mam co robić i czasu zostaje mi naprawdę mało. Nie chcę pisać postów na szybko, zawsze stawiam na jakość i dlatego wstrzymuję się od pisania “na kolanie” . A tylko na takie starczyłoby mi czasu, dlatego też wolę się powstrzymać. Wychodzę z założenia, że lepszy jeden konkretny post na dłuższy czas, niż kilka zupełnie wyrwanych z kontekstu. W pisaniu bloga zawsze przeszkadzała mi jedna rzecz, mianowicie jego definicja. Wiemy dobrze, że jego specyfiką jest dodawanie regularnych, codziennych postów. Nie wiem zatem, czy Wszystko co  francuskie może nazywać się jeszcze blogiem 😀

Nie oznacza to natomiast, że narzekam. Owszem, czasu mam mało, ale za to wykorzystuje go w stu procentach. Na co dzień robię to co lubię – uczę innych, ale przede wszystkim stawiam na samorozwój. Język francuski towarzyszy mi każdego dnia, możecie być zatem spokojni – nie zatraciłam swojej pasji. Na pewno wrócę do regularniejszych wpisów,  chciałabym rozwinąć swojego bloga, ale na początek to ja sama muszę się rozwijać, aby potem móc Wam przekazać rzetelną wiedzę. Nie jestem w stanie podać Wam konkretnej daty “mojego powrotu”. Obiecuję jednak, że kiedy tylko znajdę wolną chwilę, postaram się stworzyć tutaj coś nowego. Dla tych, którzy chcieliby zarzucić mi lenistwo lub powiedzieć, że brak czasu to tylko wymówka, chciałabym dodać, że oprócz czasu potrzebuję również inspiracji. Nie opublikuję czegoś nowego, kiedy zwyczajnie tego nie czuję lub nie jestem do tego przekonana. W procesie tworzenia bloga zdarza się to u mnie dość często.

Mimo, że w definicji słowa “blog”narzucona została regularność, której nie przestrzegam, zaznaczona została cecha, która bardzo mi się podoba. Mianowicie “osobisty charakter” tej strony. Zatem blog to ja i moje emocje, a posty pojawiają się tutaj kiedy to poczuję, a nie wtedy kiedy zmieni się data w kalendarzu. Chciałabym aby tak pozostało.

Pomyślałam, że dzisiejszy, dość osobisty post, będzie stanowił doskonałe nawiązanie do wyrażenia “mieć czas na…”. W języku francuskim jest to kwestia dość problematyczna, ponieważ ponieważ nigdy nie wiemy jaki przyimek jest odpowiedni. Prezentuję zatem dwie poprawne opcje:

1. Avoir le temps de faire quelque chose

Vous avez le temps d’apprendre la langue francaise ? – Ma Pan czas na naukę języka francuskiego ?

2. Avoir du temps pour faire quelque chose

Il faut du temps pour apprendre une langue. – Potrzeba czasu, aby nauczyć się języka

3. Je n’ai pas le temps. – Nie mam czasu (stwierdzenie ogólne).

–Tu veux aller avec moi au cinéma aujourd’hui ? – Chcesz iść dzisiaj ze mną do kina ?

–Je n’ai pas le temps. Désolé… – Nie mam czasu. Przykro mi.

Spór o przeszłość, czyli Passé Composé kontra Imparfait

Stali czytelnicy bloga Wszystko co francuskie, na pewno zauważyli, że niechętnie (a właściwie w ogóle) nie piszę o czasach gramatycznych w języku francuskim. Często podkreślam, że ten temat nie jest zbyt kreatywny i bardzo nie chciałabym przepisywać Wam regułek, które można znaleźć w pierwszej lepszej książce do gramatyki. Na mojej stronie znajdziecie niuanse i ciekawostki, więc jeśli mam pisać o czasach to tylko w takiej formie. I tak właśnie zrobię dzisiaj ! Temat ? Różnica pomiędzy Passé composé i Imparfait, czyli… problem znany, (nie)lubiany i oklepany!

Osobiście uważam, że problem rozróżniania czasu Passé composé i Imparfait jest dość nadmuchany i nauczyciele robią wokół  niego zbyt dużo zamieszania. To jest trochę tak jak z rodzajnikami – wszyscy skupiają na tym swoją uwagę i wypełniają ćwiczenia, a finalnie i tak nikt nie potrafi dobrać właściwego. Nie chodzi o to, że ja w tym momencie głoszę tutaj dekadentyzm i mówię, że ta nauka to w ogóle bez sensu. Chodzi tylko o to, żeby zdać sobie sprawę, co tak naprawdę w tym całym rozróżnianiu jest faktycznie ważne. Przede wszystkim trzeba zdać sobie sprawę z tego, jakie my błędy możemy popełnić w języku. Popełniamy ich mnóstwo i są to błędy różnej kategorii. Dobieramy złą końcówkę czasownika, wprowadzamy niewłaściwy szyk zdania, nie uzgadniamy przymiotnika do liczby i rodzaju rzeczownika, wybieramy niewłaściwy rodzajnik i tak dalej i tak dalej.  To zupełnie normalne, a nawet wskazane, bo on apprend plus de nos erreurs que de nos succès. Istnieją jednak błędy nie tyle małe i duże, co  rażące i te mniej rażące. Błędem rażącym jest na przykład błąd popełniany przez wszystkich przeciwników gramatyki, czyli mówienie o przeszłości w czasie teraźniejszym lub nieodmienianie czasowników… Błędem mniej rażącym jest natomiast błędne dobranie czasu przeszłego do kontekstu czy sytuacji. I właśnie tutaj przechodzimy do sedna sprawy – błędem mniej rażącym (ale cały czas błędem) jest pomylenie czasu Passé composé z Imparfait. Z tego też powodu, spróbuję wyjaśnić Wam na jakiej zasadzie rozróżniamy te dwa czasy.

Fragment utworu  “Dejeuner du matin”, w którym zostały wykorzystane oba czasy przeszłe.

Decydując się na taki post, na początku powinnam napisać, że Passé Composé to ten dokonany czas przeszły a Imparfait to ten niedokonany. W tym stwierdzeniu jest jednak mało prawdy, więc należy ten mit obalić. Popatrzmy na dwa zdania:

1.J’ai rencontré Sophie le 22 avril 1980. – Poznałem Sophie 22 kwietnia 1980 roku.

2.J’ai vécu a Paris pendant trente ans. – Żyłem w Paryżu przez 30 lat.

• Nasze zdanie numer 1 ma charakter punktowy i można uznać tę czynność za dokonaną, bo “poznałem” i to się już stało i to był jeden moment nierozciągający się w czasie.
• Nasze zdanie numer 2 natomiast, ma charakter bardziej opisowy, ale z drugiej strony mamy tam wyraźne ramy czasowe.

Oba zdania są w czasie Passé Composé. Czemu skoro zdanie nr 2 jest czynnością, która rozciągała się w czasie (bo mieszkałem a nie zamieszkałem) nie jest zapisane w czasie Imparfait ?

Otóż punktem wspólnym tych dwóch zdań jest to, że podmiot mówi o tych czynnościach jako zakończonych w przeszłości i podaje dokładne liczby, ramy czasowe. W pierwszym zdaniu mamy czynność wyraźnie dokonaną, nawet podano datę. W drugim mamy ramy czasowe – mieszkałem przez 30 lat. I już tam nie mieszkam.

Konkluzja jest zatem taka, że Passé Composé to czas nie tyle dokonany co określony przez ramy czasowe, w jakiś sposób sprecyzowany. Imparfait natomiast, to czas, który nie wyznacza granic, który mówi ogólnie i opisowo.

Co będzie znaczącym błędem ?

Znaczącym błędem w przypadku rozróżniania czasów Passé Composé oraz Imparfait będzie mylenie ich podstawowych zastosowań. Istnieją bowiem takie sytuacje, w których książki do gramatyki zgodnie przedstawiają zastosowania każdego z czasów.

Oto kilka zasad na 100 % *

Passé composé

– czynności sprecyzowane w czasie

Aujourd’hui je me suis réveillé très tôt. –dzisiaj wstałem bardzo wcześnie.

– czynności kolejno po sobie następujące

Je me suis levé, j’ai pris la douche et puis j’ai preparé mon petit – déjeuner. – Wstałem, wziąłem prysznic i potem przygotowałem śniadanie.

Imparfait

-tło do wydarzeń

J’ouvrais la porte quand le téléphone a sonné. – Otwierałem drzwi, kiedy zadzwonił telefon.

-opis przyrody i okoliczności

Il y avait beaucoup de soleil, il faisait beau. – Było ładnie, świeciło słońce.

Le bar était plein, tout le monde fumait, buvait, riait. – Bar był pełny, wszyscy palili, pili i śmiali się.

– przyzwyczajenia z przeszłości

Avant, je fumais. – kiedyś paliłem.

Jadis, beaucoup d’enfants travaillent aussi dur que les adultes. – Niegdyś dużo dzieci pracowało tak samo ciężko jak dorośli.

-czasowniki wyrażające: stan umysłu, uczucie, opinię, upodobania

aimer (kochać), croire (wierzyć, myśleć), désirer (pragnąć), détester (nienawidzić), espérer (mieć nadzieję), penser (myśleć), pouvoir (móc), préférer (woleć), regretter (żałować), savoir (wiedzieć), songer (sądzić) , trouver (znaleźć), vouloir (chcieć).

*Dobra, żartowałam, w języku francuskim nie ma nic na 100 %, przyjmijmy 98%

Co z resztą przypadków ?

Ten post ma na celu uświadomić Wam, że po raz kolejny, zasady dotyczące użycia czasów są dość naciągane i o ile nie zrobicie podstawowych błędów (czyli pomylicie podstawowe zastosowania tych czasów, o których napisałam powyżej) nic wielkiego się nie stanie.

Popatrzmy na dwa zdania:

1.J’allais en boîte tous les soirs pendant les vacances. – W czasie wakacji chodziłam na dyskoteki każdego wieczora.

2. Je suis allé en boîte tous les soirs pendant les vacances. – W czasie wakacji chodziłam na dyskoteki każdego wieczora.

Byłyby identyczne, gdyby nie czas, którymi się różnią. Pierwsze zostało napisane w Imparfait, drugie natomiast w Passé composé. Jaka jest zatem różnica ?

Książki do gramatyki mówią, że my sobie takie zdania możemy różnie interpretować, a wszystko zależy od tego na co stawiamy nacisk w zdaniu.

W zdaniu nr 1 został użyty czas Imparfait, ponieważ kładziemy nacisk na “tous les soirs”, czyli mówimy o czynności, która powtarzała się w przeszłości.

W zdaniu nr 2 został użyty czas Passé composé, ponieważ kładziemy nacisk na “pendant les vacances”, czyli czynność zakończoną w przeszłości, bo to było w czasie wakacji inie trwa do teraz.

Widzicie zatem, że wszystko zależy od intencji mówiącego, więc dobra wiadomość jest taka, że w przypadku takich zdań nasz ewentualny błąd będzie usprawiedliwiony, bo rozmówca nie wie na co chcieliśmy tak naprawdę położyć nacisk. Zarówno Passé composé jak i Imparfait będzie formą poprawną.

P.S. Jeśli ktoś jest spostrzegawczy zauważył, że zdanie nr 2 z początku wpisu, można podciągnąć pod tę samą zasadę 😛

Uwaga na zmianę sensu zdania

Istnieją również takie sytuacje, kiedy zmiana czasu zmienia nam troszkę sens zdania.

1.Il a demandé à  quelques personnes de l’accompagner mais personne ne voulait aller avec lui.

2.Il a demandé à  quelques personnes de l’accompagner mais personne n’a voulu aller avec lui.

W zdaniu nr 1 dowiadujemy się, że facet poprosił kilka osób, żeby mu potowarzyszyły, ale żadna nie chciała z nim iść. Użycie czasu Imparfait wskazuje na to, że my nie wiemy czy ktoś z nim poszedł.  W tym zdaniu stawiamy nacisk na opis tej sytuacji.

W zdaniu nr 2 sytuacja jest podobna, facet poprosił kilka osób, żeby mu potowarzyszyły, ale tym razem już wiemy, że nikt z nim nie poszedł – do tego posłużył nam czas Passé composé. W tym zdaniu stawiamy nacisk na rezultat.

Podsumowując…

Mam nadzieję, że ten post uświadomi Wam, że czasem pomylenie czasu Passé composé z czasem Imparfait nie jest tragedią. Warto zdystansować się trochę do tego “problemu gramatycznego” i skupić się np. na prawidłowej odmianie czasowników w czasie teraźniejszym. Pewnie wielu z Was mieszka we Francji i być może była już upominana przez Francuzów, kiedy użyła nieodpowiedniego czasu przeszłego. Dla pocieszenia powiem Wam, że oni sami nie wiedzą czemu mówi się tak a nie inaczej, ale czego wymagać od Francuzów, skoro same książki do gramatyki trochę gubią się w zeznaniach…

Czasowniki zwrotne i ich specyfika

Dzisiejszy post zacznę od bardzo oczywistego stwierdzenia: język francuski różni się od języka polskiego. I nie jest to cytat z książki Paulo Coelho ani też moje ostatnie zaskakujące odkrycie. Jest to zwykła prawda ogólna, ale prawda o której się zapomina. Im wcześniej przyjmiecie tę informację do wiadomości, tym lepiej dla Was. Wierzcie mi – to wbrew pozorom nie jest takie łatwe. Gdyby osoby uczące się języka obcego przyjęły do wiadomości tę szokującą prawdę nie popełniałyby zasadniczych błędów. Przykład ? Czemu, skoro zdajemy sobie sprawę z tego, że nasz język ojczysty to zupełnie co innego niż język francuski, za wszelką cenę próbujemy tłumaczyć każde zdanie w sposób dosłowny ? Kiedy myślę sobie o tych tłumaczeniach, przypomina mi się Facebook’owa strona Polish your English with Donald… I niestety z mojego doświadczenia wynika, że naprawdę istnieją osoby, które potrafią tak “mówić” po francusku, dokładnie przekładając każdy wyraz. Jest to wielki błąd i ten błąd wśród uczących irytuje mnie najbardziej.

Czemu o tym wspominam ? Wspominam o tym, ponieważ dzisiaj postanowiłam wejść w temat czasowników zwrotnych, które są jednym z dowodów na to, że język polski różni się od języka francuskiego. Otóż zwrotności się nie pokrywają. Oznacza to, że te czasowniki, które są zwrotne w języku francuskim, nie zawsze będą zwrotne w języku polskim i odwrotnie. W tym krótkim akapicie “zwrot-” i jego wyrazy pochodne pojawiły się już trzy razy, a ja nadal nie wyjaśniłam, co to są tak naprawdę oznacza ta cała “zwrotność”.

Czasowniki zwrotne na tle innych czasowników wyróżniają się obecnością zaimka zwrotnego “se” (pol. “się”).To francuskie “się” nie jest takie samo dla wszystkich osób i zmienia swoją formę w zależności od osoby. Voilà! Kolejna różnica w stosunku do języka polskiego !

Wiemy już zatem, że oprócz tego, iż zwrotności nie pokrywają się z językiem polskim, cząstka “się” w przeciwieństwie do języka polskiego przybiera różne formy.

Czym jeszcze mogą zaskoczyć nas czasowniki zwrotne ?

#1

Uwaga na odmianę

Bardzo częstym błędem, który wychodzi podczas tłumaczenia zdań, zazwyczaj wśród osób początkujących, jest odmiana dwóch czasowników na raz.

Przykład:

Zamiast: J’aime aller au cinéma.

Słyszę często: J’aime vais au cinéma.  

Oczywiście pierwsze zdanie jest poprawne, ponieważ należy pamiętać o tym, że nie odmieniamy dwóch czasowników na raz. W języku polskim sytuacja jest dokładnie taka sama ! Nie mówimy przecież: “Ja lubię idę do kina”, tylko “Ja lubię chodzić do kina.” Odmieniamy zatem czasownik, który ma stać bezpośrednio po podmiocie.

W przypadku czasowników zwrotnych natomiast należy zwrócić uwagę na pewien szczegół, często pomijany, otóż o ile powyższa zasada w zupełności ich dotyczy, o tyle cząstka “się” zawsze musi być odmieniona do odpowiedniej osoby.

Popatrzmy na  bardzo proste zdanie: Musisz odpocząć.

Czasownik “odpoczywać”  = se reposer, widzimy zatem, że w języku francuskim jest to czasownik zwrotny.

Biorąc pod uwagę zasadę, o której wspomniałam powyżej, nie napiszemy:

Tu dois se reposes.

ponieważ tylko pierwszy czasownik odmieniamy, zatem drugi czyli nasz “se reposer” musimy pozostawić w bezokoliczniku.

Poprawiamy zatem i otrzymujemy:

Tu dois se reposer.

Ale czy ta wersja jest poprawna ? Otóż nie. Musimy jeszcze uzgodnić cząstkę “się” do naszej osoby “tu”. Zatem wersja poprawna tego zdania to:

Tu dois te reposer.

#2

Uwaga na tryb rozkazujący

Zasady tworzenia trybu rozkazującego od czasowników zwrotnych można ująć w trzech linijkach. Jednak dopiero po piętnastym przeczytaniu tego jakże krótkiego tekstu, zaczynamy rozumieć, o co tak naprawdę chodzi… 😀

a. Ogólna zasada jest następująca:

W formie twierdzącej trybu rozkazującego zaimek zwrotny znajduje się po czasowniku:

Amusons – nous bien ! = Bawmy się dobrze !

Amusez – vous bien ! = Bawcie się dobrze !

Amuse – toi bien ! = Baw się dobrze !

Skąd nagle, w przypadku drugiej osoby l. pojedynczej  zaimek mocny “toi”, skoro formą zwrotną dla tej osoby jest “te” ? Tego nie wiadomo. To po prostu trzeba zapamiętać:)

b. W formie przeczącej trybu rozkazującego, wszystko jest dokładnie na odwrót, w stosunku do tego, co napisałam powyżej:

Zaimek zwrotny znajduje się przed czasownikiem:

Ne vous amusez pas bien ! = Nie bawcie się dobrze !

A zamiast “toi”, znów pojawia się “te”

Ne t’amuse pas bien ! = Nie baw się dobrze !

#3

Czasownik zwrotny czasownikowi zwrotnemu nierówny

W języku francuskim wyróżniamy kilka typów czasowników zwrotnych:

a. Czasowniki, których zwrotność jest częścią integralną i które bez tej zwrotności nie występują, np. se souvenir (przypominać sobie) czy se moquer (kpić, żartować sobie)

b. Czasowniki, które występują bez zwrotności, ale mogą tę zwrotność również posiadać. Wtedy przyjmują zupełnie inne znaczenie, np. douter (wątpić) – se douter (domyślać się)

c. Czasowniki zwrotne, które mają znaczenie strony biernej, np.

Ces plats se mangent en France (= Ces plats sont mangés en France)

Te dania je się we Francji (= te dania są jedzone we Francji)

 #4

Sobie samemu czy nawzajem ?

Tak naprawdę, te trzy typy czasowników zwrotnych, zebrane przeze mnie powyżej, to nie wszystkie, które oferuje nam język francuski.

d. Les verbes pronominaux réfléchis, czyli czasowniki zwrotne, w przypadku których czynność skierowana jest na podmiot, np. se couper (skaleczyć się), se laver (myć się).

Le soir, tu te douches ou tu te baignes ?

Wieczorem bierzesz prysznic czy kąpiel ? 

Czynność skierowana na podmiot – myje sam siebie.

e. Les verbes proniminaux réciproques, czyli czasowniki zwrotne, w przypadku których czynność skierowana jest na inną osobę, np. se voir (widzieć się), se parler (mówić do siebie), se téléphoner (dzwonić do siebie).

– Sophie, Jean et Pierre se sont téléphoné.

Sophie, Jean i Pierre zadzwonili do siebie.

–Nadia et Louis se sont parlé hier.

Nadia i Louis rozmawiali ze sobą wczoraj.

–Antoine et François se sont vues ce matin. 

Antoine i François widzieli się dzisiaj rano.

Należy podkreślić, iż zaimek zwrotny może pełnić funkcję dopełnienia bliższego (COD) lub dalszego (COI).

Les deux garçons se sont battus. = battre quelqu’un = se pełni funkcję COD

Ils se sont téléphoné. = téléphoner à quelqu’un = se pełni funkcję COI

#5

Uwaga na uzgodnienia w czasach złożonych

Ostatnia informacja w #4 jest ważna, ponieważ od tego czy zaimek zwrotny pełni funkcję dopełnienia bliższego czy dalszego zależy uzgodnienie imiesłowu z podmiotem.

Zasada jest następująca:

Imiesłów czasu przeszłego (Participe passé) uzgadnia się z podmiotem w liczbie i w rodzaju, gdy nasz zaimek zwrotny pełni funkcję dopełnienia bliższego.

Wróćmy zatem do przykładów z #4

Les deux garçons se sont battus. = battre quelqu’un = se pełni funkcję COD

mamy uzgodnienie w postaci “s” przy imiesłowie battu (od czasownika battre)

Ils se sont téléphoné. = téléphoner à quelqu’un = se pełni funkcję COI

nie mamy uzgodnienia przy imiesłowie téléphoné.

Co ciekawe…

Dla jednych przykłady, które umieszczę poniżej będą dowodem na to, że język francuski dba o szczegóły, dla innych, że język francuski jest po prostu… dziwny. Dla mnie natomiast, jest to niezwykle ciekawe 😀

Kiedy mówimy: Ona się umyła i Ona umyła ręce, mówimy cały czas o tej samej osobie –  o niej. W języku francuskim istnieje jednak pewien niuans, dotyczący uzgodnienia wspomnianego już przeze mnie participe passé z podmiotem w przypadku tych dwóch zdań.

Elle s’est lavée. = Co umyła ? Siebie samą. -> Uzgadniamy PP z podmiotem.

Elle s’est lavé les mains. = Co umyła ? Swoje ręce. – > Brak uzgodnienia PP z podmiotem.

Moglibyśmy pomyśleć zatem, że według gramatyki “ręce” nie są częścią jej ciała, tylko stanowią osobną część 😀 Teoria jest jednak taka, że w pierwszym zdaniu COD stoi przed PP, stąd też uzgodnienie, w drugim natomiast COD stoi po PP, stąd też brak uzgodnienia.

Elle s’est lavée.

umyła – kogo ? co? – siebie (se) -> dopełnienie bliższe COD – > stoi przed PP (lavé)

-> uzgadniamy

Elle s’est lavé les mains.

umyła – kogo ? co ? – ręce (les mains) – > dopełnienie bliższe COD – stoi po PP (lavé)

-> brak uzgodnienia

Inny przykład:

Elle s’est coupée au doigt.  = Co skaleczyła ? Siebie w palec. -> Uzgadniamy PP z podmiotem.

Elle s’est coupé le doigt. = Co skaleczyła ? Palec. -> Brak uzgodnienia PP z podmiotem.

Mon ami… à moi ! Kwestia przynależności w języku francuskim

J’ai un ami pour rire, pour sauter dans les flaques, c’est mon ami à moi !  (…)

–Mon ami à moi, Corinne Dreyfuss

Powyższy fragment pochodzi z książki dla dzieci, której tytuł, mimo, że do najbardziej skomplikowanych nie należy, zwrócił niegdyś moją uwagę. Swoją drogą, uwielbiam takie momenty, kiedy wchodzę do księgarni i pierwsza książka, która wpada mi w ręce, staje się inspiracją do nowego posta. Tak się stało w tym przypadku, jak się zapewne domyślacie 🙂 Otóż uznałam, że powinnam, nie tyle co wyjaśnić, ale chociaż poruszyć, tę intrygującą mnie kwestię wyrażania przynależności w języku francuskim i podzielić się z Wami swoimi “odczuciami” na jej temat 😀

Język francuski lubi przymiotniki dzierżawcze

Zanim zacznę moje dogłębne analizy językowe, powinnam chyba wyjaśnić termin przymiotniki dzierżawcze, ponieważ domyślam się, że może on nie być dla wszystkich taki oczywisty.

Przymiotniki dzierżawcze to takie przymiotniki, które określają rzeczownik pod względem jego przynależności do kogoś lub czegoś. Przykłady: ta valise (twoja walizka), leur sac (ich torba), vos projets (wasze plany) itd.

Całej piętnastki (przymiotników) należy po prostu się nauczyć, rozpisując ją w postaci tabelki, a potem aby dobrać odpowiedni przymiotnik dzierżawczy należy odpowiedzieć sobie na trzy pytania:

1. Ilu jest posiadaczy?
2. Ile jest rzeczy posiadanych ?
3. Jaki jest rodzaj tych rzeczy ?

Przykład: Chcemy powiedzieć “Mój zeszyt”

Odpowiadamy na wszystkie pytania:

1. Jeden posiadacz – ja
2. Jedna rzecz – zeszyt – liczba pojedyncza
3. Le cahier – r. męski

Zerkamy do tabelki, którą znajdziemy TUTAJ i łączymy te trzy informacje. Poprawną formą w tym przypadku będzie przymiotnik “mon” (mon cahier)

Skoro wiecie już jak wyglądają przymiotniki dzierżawcze, mogę wrócić do podtytułu i wyjaśnić czemu język francuski tak je lubi. Przyznam, że sama prze długi czas tego nie zauważałam, ale w momencie kiedy kolejny nauczyciel zwrócił na to uwagę, doszłam do wniosku, że to prawda. Język francuski lubi przymiotniki dzierżawcze, ponieważ kiedy tylko to możliwe, zastępuje nimi rodzajniki. To po prostu bardziej naturalne, że kiedy za oknem pada Francuz powie: Il pleut, je vais prendre mon parapluie, a nie (..) je vais prendre un parapluie. Zauważcie, że my po polsku powiemy raczej odwrotnie, czyli bardziej naturalnym będzie dla nas powiedzenie: pada, więc wezmę parasol. “Mój” dorzucimy raczej wtedy kiedy będziemy chcieli podkreślić, że chodzi dokładnie o nasz parasol, a nie kogoś innego.

Mon ami à  moi, czyli francuska maniera

Czy nie intryguje Was tytuł książki, o której wspomniałam na początku ? Czemu skoro mamy już przymiotnik dzierżawczy mon, dodajemy jeszcze przyimek à i zaimek mocny moi ? To dla nas trochę nienaturalne i brzmi jak powtórzenie… W wiadomościach często o to pytacie, więc poruszenie tego tematu uznałam za stosowne.

Jak się okazuje, to dość częste zjawisko w języku francuskim i nie należy go za bardzo analizować. To taka trochę francuska maniera. Dodanie zaimka mocnego (moi, toi, lui, elle, nous, vous, eux, elles) do rzeczownika służy po prostu podkreśleniu i “umocnieniu” przynależności.

Tes suggestions à toi me paraissent excellentes. – Twoje sugestie wydają mi się świetne. (twoje i nikogo innego)

Elle a sa façon à elle d’approcher les gens. – Ma swój sposób, na zbliżanie się do ludzi. (jej własny, charakterystyczny)

Podobna konstrukcja, jednak z rodzajnikami zamiast przymiotników dzierżawczych również jest możliwa i używana w języku francuskim:

Sophie est une cousine à moi. = Sophie est ma cousine

 J’ai rencontré le père d’un ami à toi au théatre. = J’ai rencontré le père de ton ami

C’est une idée à moi d’aller au restaurant. = C’est mon idée d’aller au restaurant.

Zaimki dzierżawcze

Ważną rzeczą jest, aby nie mylić przymiotników z zaimkami. Pamiętajcie, że zaimki zastępują nam rzeczownik, podczas gdy przymiotniki go opisują.

C’est ma voiture – To mój samochód.

ALE

Cette voiture est plus confortable que la mienne  – Ten samochód jest wygodniejszy niż mój.

Wszystkie zaimki dzierżawcze znajdziecie TUTAJ

Przyimek DE w języku francuskim

Z przynależnością w języku francuskim kojarzymy przede wszystkim przyimek DE. Ma on różne funkcje, ale dzisiaj wspominam o nim oczywiście tylko w jednym, konkretnym kontekście.

C’est le chat de Jean – To kot Jana

Na zakończenie, należy wspomnieć o różnicy pomiędzy

przyimkiem “de” oraz “à”

Na naszym obrazku znajdują się dwa zdania. Które z nich jest poprawne ?

Poprawne jest zdanie drugie, natomiast użycie przyimka à w kontekście przynależności, również kiedyś było w języku francuskim poprawne ! Przykłady możemy znaleźć choćby w słynnej “Pieśni o Rolandzie”. Faktem jest natomiast, że do teraz we Francji możemy spotkać się z wyrażaniem przynależności poprzez przyimek à, jednak jest to specyficzne dla poszczególnych regionów i nie uchodzi za formę poprawną gramatycznie.

O ile zdanie: Le vélo à Sophie est joli  jest niepoprawne, o tyle użycie czasownika être zmienia dużo i dopuszcza przyimek à –   Ce vélo est à Sophie.  

 

Pause-café: Znaczenie akcentu circonflexe na przykładzie Świąt Wielkiej Nocy

L’accent circonflexe est l’hirondelle de l’écriture.

– Jules Renard

 

Zbliżają się najważniejsze chrześcijańskie Święta w roku, które po francusku noszą nazwę Pâques. Słowo to pochodzi oczywiście od łacińskiego Pascha, ale co ciekawe, kiedyś w języku francuskim również pomiędzy “a” i “q” występowała literka “s” i tym samym wyraz ten był pisany następująco: Pasques. Taką informację możemy znaleźć oczywiście w książkach dotyczących etymologii wyrazów, ale możemy posłużyć się także wiedzą na temat akcentu circonflexe. Cóż to za akcent i jaką informację za sobą niesie ?

W języku francuskim istnieje kilka rodzajów akcentów, jednym z nich jest właśnie akcent circonflexe, czyli popularny “daszek”. Nie jest niczym innym, niż połączeniem akcentu aigu (é) z akcentem grave (è). Występuje nad literkami a, e, i, o oraz u. W przypadku a, e, o zmienia nieco wymowę, otóż każda z tych literek zapisana “z daszkiem” będzie miała nieco inne brzmienie, niż ta występująca bez niego.

â to tak zwane “a” postérieur, czyli tylne.

ê to tak zwane “e” ouvert, czyli otwarte.

ô to tak zwane “o”  fermé, czyli zamknięte.

Dodatkowo, akcent circonflexe niesie pewną informację. Otóż zazwyczaj mówi nam o tym, że gdzieś w pobliżu, kiedyś stało “s”. Mamy na to sporo przykładów:

Wielkanoc –  Pâques (kiedyś Pasques)

Święto – Fête (od feste, stąd też np. festyn)

Las – Forêt (od foresta)

Zamek – Château (od castel)

Wyspa –  île (od Isle)

Okno –  Fenêtre (od fenestre)

Akcent circonflexe “brał udział” również w głośnej sprawie dotyczącej reformy ortografii, jednak ten nad a, e oraz o nie został zniesiony. Więcej  na ten temat można poczytać w TYM artykule.

Quelle est la différence: wyrażenie “z dnia na dzień” w trzech różnych konstrukcjach

Jedno wyrażenie, trzy różne konstrukcje. Różnią się od siebie właściwie dwoma przyimkami. To kolejny dowód na to, że język francuski to język szczegółowy i precyzyjny. Oto trzy oblicza wyrażenia “z dnia na dzień“, które zmienia swoją formę w zależności od kontekstu:

Au jour le jour

Paul vit au jour le jour, il n’a  aucun projet d’avenir. – Paul żyje z dnia na dzień, nie ma żadnych planów na przyszłość.

On dit toujours qu’il faut vivre au jour le jour sans se soucier du lendemain. – Mówi się zawsze, że trzeba żyć z dnia na dzień i nie martwić się o jutro.

De jour en jour 

Elle est malade, son état s’aggrave de jour en jour. – Ona jest chora, jej stan pogarsza się z dnia na dzień.

Il fait des progrès en langue, son anglais s’améliore de jour en jour. – On robi postęp w nauce języka, jego angielski polepsza się z dnia na dzień.

Du jour au lendemain 

Cela ne me parait pas possible qu’il ait changé d’avis du jour au lendemain. – To mi się wydaje niemożliwe żeby zmienił zdanie z dnia na dzień.

Mon copain a disparu du jour au lendemain sans me dire un mot. – Mój chłopak zniknął z dnia na dzień, nie mówiąc mi ani słowa.

Co wiemy o kobietach, czyli rodzaj żeński rzeczowników

Nie mogę w to uwierzyć, ale dokładnie dziś, ósmego marca, mój blog obchodzi swoje trzecie urodziny ! Pamiętam doskonale, mój pierwszy, trochę nieudolny post,  pod starym adresem blogspot. Był to wpis z okazji Dnia Kobiet oczywiście, ale na pewno nie dotyczył on gramatyki. Dzisiaj będzie dokładnie… odwrotnie ! Z okazji święta wszystkich Pań, powiemy sobie trochę o “kobiecej stronie” języka francuskiego, czyli o rodzaju żeńskim rzeczowników ! 😀 Wiem doskonale, że rodzajniki to Wasze utrapienie, ale dzisiaj sprawa będzie prosta, bo zajmiemy się tylko połową tego zagadnienia. Zostawiamy na chwilę wszystko co z rodzajem męskim związane i pochylamy się nad tą, bardziej złożoną oczywiście, “damską” częścią języka.

Kobietę w języku francuskim wyróżnia…

… rodzajnik określony LA lub nieokreślony UNE.

Kobiety w języku francuskim są najczęściej..

… dyscyplinami naukowymi, np. la politique, la médicine 

… nazwami chorób (niestety… :/), np. la variole, la bronchite

… nazwami państw i kontynentów, które kończą się na  -e, np. l’Europe, la France

… nazwami świąt, np. la Saint-Nicolas, la Toussaint

… samochodami osobowymi (?!), np. une Peugeot, une Opel

Kobieta w języku francuskim pochodzi od mężczyzny ponieważ…

…rodzaj żeński tworzymy dodając do formy podstawowej (męskiej) rzeczownika literkę -e. Istnieje oczywiście mnóstwo zasad bardziej szczegółowych, takich jak: podwojenie ostatniej spółgłoski, np. un chat/une chatte, wymiana ostatniej spółgłoski np. un époux/une épouse, czy  ostatniej sylaby np. un admirateur/une admiratrice. 

Kobietę w języku francuskim można rozpoznać…

… po końcówkach oczywiście ! Kobieta to …

… pasja – passion – rzeczowniki zakończone na – sion

… delikatność – finesse –  rzeczowniki zakończone na – ese

… piękno – beauté – rzeczowniki zakończone na -té

… ozdoba – parure – rzeczowniki zakończone na -ure

… gwiazda filmowa – starlette – rzeczowniki zakończone na  – ette

…wróżka – fée – rzeczowniki zakończone na – ée

… talia – taille –  rzeczowniki zakończone na -aille

Kobieta kobiecie w języku francuskim nierówna bo…

… czasem, te które mogą wydawać się podobne mają  zupełnie inne charaktery…

Oto dwie formy żeńskie pochodzące od jednego słówka rodzaju męskiego, ale różniące się znaczeniem:

le débiteur (dłużnik)

– la débitrice (dłużniczka)

– la débiteuse (maszyna do cięcia drewna, kamienia i innych materiałów)

le charmeur (uwodziciel)

– la charmeuse (uwodzicielka)

– la charmeresse (czarodziejka)

le patron (szef)

– la patronne (szefowa)

– la patronnesse (patronka)

W języku francuskim istnieją także kobiety niezależne, gdyż…

… nie potrzebują rodzaju męskiego żeby istnieć !

Słówka, które występują zawsze w rodzaju żeńskim to :

une sentinelle (wartownik),

une victime (ofiara),

une vedette (gwiazda),

une idole (idol).

Niestety niektóre kobiety są zbyt słabe i…

… nie posiadają żeńskiego odpowiednika swojego zawodu.

Przykłady takich zawodów to:

un médecin (lekarz),

un procureur (prokurator),

un peintre (malarz),

un ingénieur (inżynier),

un chercheur (badacz).

 

Czym się różni sowa od jaskółki, czyli dwa oblicza francuskiego H

Dzisiejszy wpis, mimo, że wskazywałby na to tytuł, na pewno nie będzie skierowany do pasjonatów przyrody… Jak zwykle zajmiemy się przede wszystkim językiem, a zapewniam Was, że jest się czym zajmować ! Otóż zapewne większość z Was zdaje sobie sprawę z tego, że literka “h” w języku francuskim jest niewymawiana. Jest to chyba najbardziej podstawowa reguła czytania, o której trzeba pamiętać i absolutnie się do niej stosować. Ale czy każde “h” w języku francuskim jest takie samo ? Czy nasza sowa (un hibou) oraz jaskółka (une hirondelle) zaczynają się tak naprawdę na tę samą literkę ? Odpowiedź brzmi: nie.

W języku francuskim wyróżniamy DWA  rodzaje literki H.

H w słowie  hirondelle jest przykładem h niemego (h muet), czyli tego, które występuje w większości francuskich słów (= pochodzenia greckiego i łacińskiego). Ten typ  H “wymaga” elizji (usunięcie samogłoski w sąsiedztwie innej samogłoski) oraz łączenia międzywyrazowego. 

Une hirondelle = L’hirondelle

 elizja – la -> l’

Wymowa: yn iʀɔ̃dɛl = liʀɔ̃dɛl

Cette hirondelle (ta jaskółka)

Wymowa: sɛtiʀɔ̃dɛl

Les hirondelles (jaskółki)

Wymowa: leziʀɔ̃dɛl – występuje łączenie międzywyrazowe

Przykłady:

(le) hélicoptère (helikopter)  = l’hélicoptère (elizja)

(la) histoire (historia) = l’histoire (elizja)

(la) haleine (oddech)  = l’haleine (elizja)

Natomiast H w naszym drugim słowie, hibou jest przykładem tak zwanego h przydechowego (H aspiré), które z kolei  elizji i łączenia międzywyrazowego “zabrania”.

Un hibou = Le hibou

 Brak elizji -> le nieskrócone przed “h”

Wymowa: œ̃ ibu = lə ibu

Ce hibou (ta sowa)

Wymowa: sə ibu

przed h zwykle poprawnym zaimkiem wskazującym byłaby forma “cet”, ale h przydechowe wymaga formy “ce”

Les hiboux (sowy)

Wymowa: le ibu – brak łączenia międzywyrazowego

Przykłady:

(le) hareng (śledź) = le hareng (brak elizji, nie “ucinamy” e)

(le) héros* (bohater) = le héros (brak elizji, nie “ucinamy” e)

(le) hérisson (jeż) = le hérisson (brak elizji, nie “ucinamy” e)

* ALE (la) héroïne (bohaterka) = l’héroïne (występuje elizja)

Jak rozpoznajemy w słowniku H przydechowe ?

Zazwyczaj jest ono oznaczone gwiazdką lub apostrofem.

Pause-café: Prefiksy francuskich słów pochodzące z greki

Na studiach językowych można czasem dowiedzieć się bardzo interesujących rzeczy, jeśli tylko trafi się na odpowiedniego wykładowcę, który wykonuje swój zawód z pasją. Właściwie ciekawostki językowe chyba nie wpisują się w plan zajęć, ale aby zainteresować chociaż trochę studenta dobrze jest dorzucić coś od siebie, na przykład oprócz wymowy podać etymologię wyrazu. Tak właśnie uczynił jeden z moich wykładowców, kiedy to wyjaśnił pochodzenie słowa “astronaute” (astro = étoile, nautes = navigateur; ten, który żegluje pośród gwiazd). Ładne, prawda ?

I taka właśnie ciekawostka z jego strony zainspirowała mnie do zagłębienia się w temat pochodzenia wyrazów. Oczywiście, w przypadku języka francuskiego, tej “bazy” słownictwa szukamy w łacinie lub w grece. Na dziś wybrałam grekę, a dokładniej prefiksy z niej pochodzące.

Préfixe =  fixé avant = cząstka, którą dodajemy przed wyrazem 

Na prefiksy należy zwracać uwagę, ponieważ mają one szczególne znaczenia. Czasem ich znajomość może pomóc nam w odgadnięciu znaczenia wyrazu, np. wiedząc, że prefiks -re oznacza ponowne wykonanie danej czynności oraz znając znaczenie podstawowego czasownika essayer jesteśmy w stanie domyślić się znaczenia wyrazu réessayer. W tym poście natomiast, nie chciałabym przedstawiać Wam prefiksów od strony gramatycznej, ale od strony bardziej leksykalnej. Oto kilka ciekawych przedrostków, pochodzących z greki, które doskonale znamy, ale nie zwracamy uwagi na ich znaczenia:

Télé – loin de – daleko od, na dystans

télécommande – objet qui sert à commander un appareil à distance = obiekt, który służy do wydawania “nakazów” z odległości = pilot zdalnego sterowania (pilot od telewizora)

télescope – instrument qui permet d’observer des objets éloignés = urządzenie, które służy do obserwowania odległych obiektów = teleskop

télécommunication – ensemble des moyens qui permettent de transmettre des informations à distance = ogół środków, które pozwalają transmitować informacje na odległość = telekomunikacja

Inne: téléphone (telefon)

Péri – autour – wokół

périphérie = (d’une ville) quartiers extérieurs de la ville – dzielnice poza miastem, wokół miasta = peryferie 

péripétie = qui tombe autour, qui tombe sur = nagły zwrot akcji dramatycznej = perypetia

Inne: périmètre (obwód)

Calli – beauté – piękno

calligraphie = belle écriture = piękne pismo = kaligrafia

Miso – qui hait – ten, który nienawidzi

misogyne = qui hait les femmes = ten, który nienawidzi kobiet = mizogin

misanthrope = qui hait des hommes = ten, który nienawidzi ludzi = mizantrop

Ortho – droit – poprawność

orthographe = écriture correcte (droite) = poprawne pismo = ortografia

Auto – soi-même – samemu

automobile = qui se meut d’elle-même = kóry porusza się samodzielnie

autodidacte = qui s’est instruit par lui-même, sans professeur = który kształci się samodzielnie, bez profesora = samouk

autobiographie = vie de quelqu’un écrit par lui-même = życie danej osoby, napisane przez nią samą = autobiografia

Caco – mauvais -zły

cacophonie = mauvaise sonorité = zła akustyczność, złe brzmienie = kakofonia