Dzisiejszy post zacznę od bardzo oczywistego stwierdzenia: język francuski różni się od języka polskiego. I nie jest to cytat z książki Paulo Coelho ani też moje ostatnie zaskakujące odkrycie. Jest to zwykła prawda ogólna, ale prawda o której się zapomina. Im wcześniej przyjmiecie tę informację do wiadomości, tym lepiej dla Was. Wierzcie mi – to wbrew pozorom nie jest takie łatwe. Gdyby osoby uczące się języka obcego przyjęły do wiadomości tę szokującą prawdę nie popełniałyby zasadniczych błędów. Przykład ? Czemu, skoro zdajemy sobie sprawę z tego, że nasz język ojczysty to zupełnie co innego niż język francuski, za wszelką cenę próbujemy tłumaczyć każde zdanie w sposób dosłowny ? Kiedy myślę sobie o tych tłumaczeniach, przypomina mi się Facebook’owa strona Polish your English with Donald… I niestety z mojego doświadczenia wynika, że naprawdę istnieją osoby, które potrafią tak “mówić” po francusku, dokładnie przekładając każdy wyraz. Jest to wielki błąd i ten błąd wśród uczących irytuje mnie najbardziej.
Czemu o tym wspominam ? Wspominam o tym, ponieważ dzisiaj postanowiłam wejść w temat czasowników zwrotnych, które są jednym z dowodów na to, że język polski różni się od języka francuskiego. Otóż zwrotności się nie pokrywają. Oznacza to, że te czasowniki, które są zwrotne w języku francuskim, nie zawsze będą zwrotne w języku polskim i odwrotnie. W tym krótkim akapicie “zwrot-” i jego wyrazy pochodne pojawiły się już trzy razy, a ja nadal nie wyjaśniłam, co to są tak naprawdę oznacza ta cała “zwrotność”.
Czasowniki zwrotne na tle innych czasowników wyróżniają się obecnością zaimka zwrotnego “se” (pol. “się”).To francuskie “się” nie jest takie samo dla wszystkich osób i zmienia swoją formę w zależności od osoby. Voil! Kolejna różnica w stosunku do języka polskiego !
Wiemy już zatem, że oprócz tego, iż zwrotności nie pokrywają się z językiem polskim, cząstka “się” w przeciwieństwie do języka polskiego przybiera różne formy.
Czym jeszcze mogą zaskoczyć nas czasowniki zwrotne ?
#1
Uwaga na odmianę
Bardzo częstym błędem, który wychodzi podczas tłumaczenia zdań, zazwyczaj wśród osób początkujących, jest odmiana dwóch czasowników na raz.
Przykład:
Zamiast: J’aime aller au cinéma.
Słyszę często: J’aime vais au cinéma.
Oczywiście pierwsze zdanie jest poprawne, ponieważ należy pamiętać o tym, że nie odmieniamy dwóch czasowników na raz. W języku polskim sytuacja jest dokładnie taka sama ! Nie mówimy przecież: “Ja lubię idę do kina”, tylko “Ja lubię chodzić do kina.” Odmieniamy zatem czasownik, który ma stać bezpośrednio po podmiocie.
W przypadku czasowników zwrotnych natomiast należy zwrócić uwagę na pewien szczegół, często pomijany, otóż o ile powyższa zasada w zupełności ich dotyczy, o tyle cząstka “się” zawsze musi być odmieniona do odpowiedniej osoby.
Popatrzmy na bardzo proste zdanie: Musisz odpocząć.
Czasownik “odpoczywać” = se reposer, widzimy zatem, że w języku francuskim jest to czasownik zwrotny.
Biorąc pod uwagę zasadę, o której wspomniałam powyżej, nie napiszemy:
Tu dois se reposes.
ponieważ tylko pierwszy czasownik odmieniamy, zatem drugi czyli nasz “se reposer” musimy pozostawić w bezokoliczniku.
Poprawiamy zatem i otrzymujemy:
Tu dois se reposer.
Ale czy ta wersja jest poprawna ? Otóż nie. Musimy jeszcze uzgodnić cząstkę “się” do naszej osoby “tu”. Zatem wersja poprawna tego zdania to:
Tu dois te reposer.
#2
Uwaga na tryb rozkazujący
Zasady tworzenia trybu rozkazującego od czasowników zwrotnych można ująć w trzech linijkach. Jednak dopiero po piętnastym przeczytaniu tego jakże krótkiego tekstu, zaczynamy rozumieć, o co tak naprawdę chodzi… 😀
a. Ogólna zasada jest następująca:
W formie twierdzącej trybu rozkazującego zaimek zwrotny znajduje się po czasowniku:
Amusons – nous bien ! = Bawmy się dobrze !
Amusez – vous bien ! = Bawcie się dobrze !
Amuse – toi bien ! = Baw się dobrze !
Skąd nagle, w przypadku drugiej osoby l. pojedynczej zaimek mocny “toi”, skoro formą zwrotną dla tej osoby jest “te” ? Tego nie wiadomo. To po prostu trzeba zapamiętać:)
b. W formie przeczącej trybu rozkazującego, wszystko jest dokładnie na odwrót, w stosunku do tego, co napisałam powyżej:
Zaimek zwrotny znajduje się przed czasownikiem:
Ne vous amusez pas bien ! = Nie bawcie się dobrze !
A zamiast “toi”, znów pojawia się “te”
Ne t’amuse pas bien ! = Nie baw się dobrze !
#3
Czasownik zwrotny czasownikowi zwrotnemu nierówny
W języku francuskim wyróżniamy kilka typów czasowników zwrotnych:
a. Czasowniki, których zwrotność jest częścią integralną i które bez tej zwrotności nie występują, np. se souvenir (przypominać sobie) czy se moquer (kpić, żartować sobie)
b. Czasowniki, które występują bez zwrotności, ale mogą tę zwrotność również posiadać. Wtedy przyjmują zupełnie inne znaczenie, np. douter (wątpić) – se douter (domyślać się)
c. Czasowniki zwrotne, które mają znaczenie strony biernej, np.
Ces plats se mangent en France (= Ces plats sont mangés en France)
Te dania je się we Francji (= te dania są jedzone we Francji)
#4
Sobie samemu czy nawzajem ?
Tak naprawdę, te trzy typy czasowników zwrotnych, zebrane przeze mnie powyżej, to nie wszystkie, które oferuje nam język francuski.
d. Les verbes pronominaux réfléchis, czyli czasowniki zwrotne, w przypadku których czynność skierowana jest na podmiot, np. se couper (skaleczyć się), se laver (myć się).
Le soir, tu te douches ou tu te baignes ?
Wieczorem bierzesz prysznic czy kąpiel ?
Czynność skierowana na podmiot – myje sam siebie.
e. Les verbes proniminaux réciproques, czyli czasowniki zwrotne, w przypadku których czynność skierowana jest na inną osobę, np. se voir (widzieć się), se parler (mówić do siebie), se téléphoner (dzwonić do siebie).
– Sophie, Jean et Pierre se sont téléphoné.
Sophie, Jean i Pierre zadzwonili do siebie.
–Nadia et Louis se sont parlé hier.
Nadia i Louis rozmawiali ze sobą wczoraj.
–Antoine et François se sont vues ce matin.
Antoine i François widzieli się dzisiaj rano.
Należy podkreślić, iż zaimek zwrotny może pełnić funkcję dopełnienia bliższego (COD) lub dalszego (COI).
Les deux garçons se sont battus. = battre quelqu’un = se pełni funkcję COD
Ils se sont téléphoné. = téléphoner à quelqu’un = se pełni funkcję COI
#5
Uwaga na uzgodnienia w czasach złożonych
Ostatnia informacja w #4 jest ważna, ponieważ od tego czy zaimek zwrotny pełni funkcję dopełnienia bliższego czy dalszego zależy uzgodnienie imiesłowu z podmiotem.
Zasada jest następująca:
Imiesłów czasu przeszłego (Participe passé) uzgadnia się z podmiotem w liczbie i w rodzaju, gdy nasz zaimek zwrotny pełni funkcję dopełnienia bliższego.
Wróćmy zatem do przykładów z #4
Les deux garçons se sont battus. = battre quelqu’un = se pełni funkcję COD
mamy uzgodnienie w postaci “s” przy imiesłowie battu (od czasownika battre)
Ils se sont téléphoné. = téléphoner à quelqu’un = se pełni funkcję COI
nie mamy uzgodnienia przy imiesłowie téléphoné.
Co ciekawe…
Dla jednych przykłady, które umieszczę poniżej będą dowodem na to, że język francuski dba o szczegóły, dla innych, że język francuski jest po prostu… dziwny. Dla mnie natomiast, jest to niezwykle ciekawe 😀
Kiedy mówimy: Ona się umyła i Ona umyła ręce, mówimy cały czas o tej samej osobie – o niej. W języku francuskim istnieje jednak pewien niuans, dotyczący uzgodnienia wspomnianego już przeze mnie participe passé z podmiotem w przypadku tych dwóch zdań.
Elle s’est lavée. = Co umyła ? Siebie samą. -> Uzgadniamy PP z podmiotem.
Elle s’est lavé les mains. = Co umyła ? Swoje ręce. – > Brak uzgodnienia PP z podmiotem.
Moglibyśmy pomyśleć zatem, że według gramatyki “ręce” nie są częścią jej ciała, tylko stanowią osobną część 😀 Teoria jest jednak taka, że w pierwszym zdaniu COD stoi przed PP, stąd też uzgodnienie, w drugim natomiast COD stoi po PP, stąd też brak uzgodnienia.
Elle s’est lavée.
umyła – kogo ? co? – siebie (se) -> dopełnienie bliższe COD – > stoi przed PP (lavé)
-> uzgadniamy
Elle s’est lavé les mains.
umyła – kogo ? co ? – ręce (les mains) – > dopełnienie bliższe COD – stoi po PP (lavé)
-> brak uzgodnienia
Inny przykład:
Elle s’est coupée au doigt. = Co skaleczyła ? Siebie w palec. -> Uzgadniamy PP z podmiotem.
Elle s’est coupé le doigt. = Co skaleczyła ? Palec. -> Brak uzgodnienia PP z podmiotem.
You must be logged in to post a comment.